Nguyễn Hưng Quốc Blog
Thứ Ba, 19 tháng 7 2011
Vấn đề ý thức hệ và quyền lợi quốc gia
Lâu nay, đảng Cộng sản và chính phủ Việt Nam vẫn lớn
tiếng tuyên bố Trung Quốc là đồng minh chiến lược của Việt Nam. Tại
sao? Ngoài lý do hai nước sát liền biên giới với nhau, còn một lý do
khác được nêu lên và nhấn mạnh, thậm chí còn được xem trọng hơn lý do
thứ nhất: cả hai đều theo chủ nghĩa xã hội. Nghĩa là, nói cách khác, ở
đây, vấn đề ý thức hệ được xem là yếu tố chính yếu để hình thành khối
liên minh giữa hai quốc gia.
Lập luận đó, hiện nay, đang bị thách thức nghiêm trọng từ cả ba khía cạnh:
Thứ nhất, về phương diện
lý thuyết, càng ngày giới nghiên cứu – và cả người bình thường nữa –
đều thấy rõ một điều: trong quan hệ đối ngoại, vai trò của ý thức hệ,
vốn thường nổi bật trong hệ thống tuyên truyền, thật ra, lại chỉ là thứ
yếu so với quyền lợi quốc gia.
Thứ hai, về phương
diện lịch sử, giới nghiên cứu cũng nhận định, một trong những đặc điểm
nổi bật nhất của thời hậu-Chiến tranh lạnh, từ khoảng đầu thập niên 1990
đến nay, là sự suy thoái của ý thức hệ. Nguyên nhân gây ra xung
đột quốc tế hiện nay, có thể quy vào ba yếu tố chính: chủng tộc, văn hóa
và kinh tế. Không thấy ý thức hệ ở đâu cả.
Thứ ba, trên thực tế, từ
mấy chục năm nay, quốc gia duy nhất uy hiếp và có những đe dọa trực
tiếp đến độc lập và chủ quyền của Việt Nam không có ai khác hơn là Trung
Quốc.
Bởi vậy, nhân danh ý thức
hệ xã hội chủ nghĩa để xem Trung Quốc là một đồng minh chiến lược, bất
chấp những xung đột càng ngày càng sâu sắc và có nguy cơ bùng nổ thành
chiến tranh chỉ là một hành động mù quáng, nhằm tự lừa dối mình và nhắm
mắt trước thực tại đang trở thành nguy kịch.
Thật ra, không phải bây giờ. Ngay trong thời chiến
tranh lạnh, khi ý thức hệ đóng vai trò ngỡ như chủ đạo trong việc phân
hóa thế giới, sự chia sẻ ngọn cờ xã hội chủ nghĩa đã không hề ngăn cản được những xung đột dằng dai và gay gắt
giữa Liên Xô với Yugoslavia (từ giữa thập niên 1950 đến đầu thập niên
1960), với Ba Lan (năm 1956), với Hungary (cũng năm 1956), với Trung
Quốc (năm 1963), với Czechoslovakia (năm 1968); hoặc giữa Trung Quốc với
Yugoslavia (năm 1957 và 1973), v.v... Các cuộc xung đột ấy có khi chỉ
quanh quẩn ở các vùng biên giới nhưng cũng có khi lan rộng thành các
cuộc can thiệp thô bạo và đẫm máu. Lý do ư? Chắc chắn không phải là ý
thức hệ rồi. Ngay
giữa Liên Xô và Trung Quốc trước đây, cả hai đều tự xưng là xã hội chủ
nghĩa, đều theo lời dạy của Marx và Lênin, nhưng cả hai đều không ngừng
tranh chấp với nhau, chủ yếu vì quyền lợi của mỗi nước.
Nhưng không có nước nào có kinh nghiệm đau đớn về
vai trò yếu ớt của ý thức hệ trong quan hệ quốc tế cho bằng Việt Nam.
Thì cứ nhớ lại các cuộc chiến tranh sau năm 1975 mà xem. Vào
lúc mọi người dân trong cả nước ngỡ súng đạn đã chấm dứt và hòa bình đã
tới, ai đã tấn công Việt Nam? Trước hết là Campuchia. Ai nữa? - Và
Trung Quốc! Cả Campuchia và Trung Quốc đều không phải là quốc gia tư
bản. Cả hai đều, giống như Việt Nam, đều theo chủ nghĩa xã hội. Vậy mà họ vẫn tấn công Việt Nam.
Khi chiến tranh giữa Việt Nam và Campuchia, và sau
đó, giữa Việt Nam và Trung Quốc bùng nổ, giới quan sát chính trị thế
giới đều sửng sốt. Trước, ai cũng tưởng đó là những người bạn tốt của
nhau. Benedict Anderson, trong cuốn sách bây giờ đã trở thành kinh điển
của chủ nghĩa quốc gia Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism,
xuất bản năm 1991, đã xem các cuộc chiến tranh đó như một sự kết liễu
của ý thức hệ và sự lên ngôi của tinh thần dân tộc: Chúng cho thấy, cuối
cùng, yếu tố quyết định mọi mối quan hệ quốc tế vẫn là quyền lợi của từng nước. Không có gì khác.
Những điều như vậy, thật ra, cũng chẳng có gì đáng
ngạc nhiên. Ngay quan hệ giữa các nước tư bản cũng thế. Một mặt, người
ta hay nói đến các nguyên tắc này nguyên tắc nọ trong bang giao quốc tế,
nhưng mặt khác, trên thực tế, hầu như tất cả các nước đều áp dụng một
thứ chủ nghĩa thực dụng triệt để trong các chính sách ngoại giao. Thực
dụng đến độ hầu hết đều không có “bạn” theo cách hiểu thông thường của
chúng ta. Những cái
gọi là “bạn” hay “đồng minh” thường chỉ có tính giai đoạn. Yếu tố quyết
định trong từng giai đoạn bao giờ cũng vẫn là quyền lợi. Chứ không phải
là nguyên tắc hay ý thức hệ.
Ai cũng biết thế. Hình như là trừ... người lãnh đạo Việt Nam.
Đó là những người, thứ nhất, đã từng có nhiều kinh
nghiệm về tham vọng bá quyền của Trung Quốc (khi cuộc chiến Việt – Trung
xảy ra vào năm 1979, hầu hết giới lãnh đạo Việt Nam hiện nay đều đã đến
tuổi trưởng thành để có thể nhớ rõ những gì đã diễn ra!); thứ hai, cũng
đã từng chứng kiến bao nhiêu hành vi lấn ép hay quấy nhiễu hầu như liên
tục của Trung Quốc lúc thì ở biên giới lúc thì ở trên biển, đảo.
Vậy tại sao họ vẫn cứ khăng khăng cho Trung Quốc là đồng minh chiến lược được nhỉ?
Không thể hiểu được!
* Blog của Tiến sĩ Nguyễn Hưng
Quốc là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý
của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ
Hoa Kỳ.
http://www.voanews.com/vietnamese/blogs/quoc/quyen-loi-quoc-gia-07-19-2011-125827673.html
| 
No comments:
Post a Comment