Nhà thơ Hà Thượng Nhân: thi ca của niềm tin
Thế giới văn-hóa người Việt hải-ngoại vừa mất thêm một khuôn mặt quen thuộc của Việt-Nam Cộng-Hòa: nhà thơ Hà Thượng Nhân đã từ trần tại San Jose, Califonia chiều Thứ Ba, 11-10-2011, thọ 91 tuổi. Ông sinh
năm 1920, tên thật là Hoàng Sĩ Trinh, quê làng Hà Thượng, tỉnh Thanh
Hóa. Năm 1945, cụ Phạm Xuân Độ nhận ông làm nghĩa tử, ông đổi tên là
Phạm Xuân Ninh. Sau này, ông chọn bút hiệu là Hà Thượng
Nhân, có nghĩa là người làng Hà Thượng (xứ Thanh) và ông còn dùng bút
hiệu Hoàng Trinh. Quê hương ông nằm ven biển Đông, có các cửa sông Hoạt,
sông Mã, sông Yên và sông Bạng. Trong số các bạn thơ, ông khá thân với
Hữu Loan, tác giả Màu Tím Hoa Sim và Hoàng Cầm. Đầu thập niên 1950, ông bỏ vùng Kháng chiến trở về Hà Nội,
vì ông đã sớm nhận chân được chủ trương, đường lối của đảng Cộng sản
Việt Nam ngày càng lộ rõ chân tướng tay sai của Cộng Sản Quốc tế. Thành
phần, giai cấp tiểu tư sản như ông, sớm muộn cũng bị loại bỏ, thanh
trừng - song thân ông cũng bị đấu tố! Ông
về Hà-nội làm giáo sư trường Dũng Lạc cạnh Nhà thờ lớn. Năm 1954, ông di cư vào Nam gia nhập quân đội quốc-gia với cấp bậc Đại úy đồng hóa.
Nhà thơ Hà Thượng Nhân
Năm 1956, thời trung tá Nguyễn Văn Châu từ Huế
vào làm giám đốc Nha Chiến Tranh Tâm Lý thay trung tá Trần Văn Trung,
ngoài đại úy Phạm Xuân Ninh còn có những phụ tá Lê Ðình Thạch, Nguyễn Ái
Lữ, Đỗ Tốn, Nguyễn Mạnh Côn, v.v. Ông được giao trọng trách soạn thảo
sách lược Tâm Lý Chiến cho Quân Đội thời khởi đầu đó, tác-giả tập tài
liệu Sơ Thảo Lý Thuyết Chiến Tranh Chính Trị ký là Hà Thanh – có thể vì thế, sau này ông được gọi là “Hà Chưởng Môn”. Năm 1957, ông được thăng cấp thiếu tá và được cử làm Phụ Tá Phòng 5 Bộ Tổng Tham Mưu tại Sài Gòn. Thời đó, “Nha” Chiến Tranh Tâm Lý thuộc Bộ Quốc Phòng mới chỉ có 16 nhân viên không như sau này trở thành Tổng Cục với nhiều nha sở. Đất
nước chia đôi, miền Nam rơi vào thế phải đấu-tranh về chính-trị, một
cuộc chiến đi vào văn chương qua hai ngã chính quyền và tự do. Ngã chính
thức xuất phát từ các cơ quan thông tin của Nhà Nước như tâm lý chiến,
chiến tranh chính trị, thông tin, rồi dân vận, phát
triển nông thôn, chiêu hồi, v.v. [Phụng Sự (1953-1960) là
cơ quan báo chí đầu tiên của quân đội (của Phòng 5 Bộ Tổng tham mưu
Quân-đội Quốc-gia Việt Nam) ra hàng tháng, rồi các tạp-chí Chiến Sĩ Cộng Hòa (1959-1974, hợp-nhất hai tờ Phụng Sự và Quân Đội), tạp chí Chỉ Đạo (xuất hiện từ tháng 10-1956, của Ủy ban chỉ đạo chiến dịch Tố Cộng thuộc Bộ Quốc Phòng), rồi tiếp đến là những tờ Tiền Phong (1965-1975), Lý Tưởng (1964-), Mũ Đỏ (1967-), Lướt Sóng (1964-), Tinh Thần (1950-), Khởi Hành (5/1969-), và các nhật báo Tiếng Dân, Dân Việt, Tiền Tuyến, v.v. Ngoài ra ngành Chiến Tranh Tâm Lý còn có các nhà xuất-bản như Tủ sách Văn Chiến].
Từ năm1956, ông đã cộng tác với nhật báo Tự Do, phụ trách mục “Đàn Ngang Cung” và năm 1958 ông phụ trách thêm mục “Những Điều Trông Thấy” trên báo Ngôn Luận dưới bút hiệu Nam Phương Sóc. Cuối
thời Ðệ Nhất Cộng Hòa, khoảng 1963, ông làm giám đốc Nha Vô Tuyến
Truyền Thanh. Năm 1969, Trung tá Phạm Xuân Ninh trở thành Chủ nhiệm nhật
báo Tiền Tuyến của quân Lực VNCH, cho đến năm 1972 thì ông giải ngũ. Sau ngày định mạng 30-4-1975, ông bị đi tù «cải tạo», cuối cùng sang Hoa-Kỳ theo diện H.O. và định cư ở vùng San Jose CA, tham gia các sinh hoạt báo chí, văn-hóa, hội đoàn cho đến ngày qua đời.
1-
Hà Thượng Nhân chuyên về thơ và ông làm thơ rất nhanh và rất nhiều, nhưng chỉ để lại có hai thi phẩm Bên Trời Lận Đận, và Thơ Hà Thượng Nhân xuất-bản ở hải-ngoại. Thơ ông làm theo đủ thể loại, từ thơ luật, cổ phong, đến thơ tự do, lục
bát,... Lời thơ thường điêu luyện, đặc sắc mà lời thì thanh lịch, trang trọng.
Thời
ông phụ trách mục Đàn Ngang Cung và Những Điều Trông Thấy, là những bài
thơ trào lộng con người và thói đời, những chướng tai gai mắt của xã
hội miền Nam thời bấy giờ. Với sự tin tưởng chân thành và tích cực vào Chân Thiện Mỹ, ông có ý lên tiếng để xây dựng, đóng góp cho tập thể.
Ngoài phần trào lộng, nói chung thơ ông lời lẽ bộc lộ nhân sinh quan an nhiên, không bon chen - như bài thơ Không Đề:
“Sống chỉ lấy cái tam làm trọng
Gửi ngàn sau mấy giọng tiêu tao
Cuộc đời thế chẳng đẹp sao?
Lựa là cứ phải anh hào thần tiên
Chẳng cầu cạnh, chẳng ưu phiền
Miễn sao lòng cứ an nhiên là mừng”.
Thi
ca được ông đề cao và trân trọng vì “Không cần thép, thơ vẫn là bó đuốc
/ Thơ nâng người cao sát với thần linh”. Thơ ông tự nhiên như hơi thở,
tự nhiên, do đó vượt lên tầm cao của trí tuệ. Sau đây là vài điệu buồn
trần thế:
“Vầng trăng xin xẻ làm hai mảnh,
Em uống trăng và ta uống trăng.
Em uống, tưởng như trong bọt rượu,
Có em cười nói chạy tung tăng...
Có con anh vũ bay qua cửa,
Bay đậu cành khô cất tiếng chào.
Một chút buồn thêm cho đủ lạnh
Cho vầng trăng ở mãi trên cao”. (Buồn V-Một Chút Buồn Thêm)
“Pha thêm một chút sương vào gió,
Pha thêm chút nắng vàng như tơ.
Ngõ trúc tay che nghiêng nón nhỏ,
Mùa Thu trước cửa ngậm ngùi thơ.
Mùa Thu em đã về bên ấy,
Trăng cuối mùa, trăng cũng đã mờ.
Em cuối mùa Thu cầm sợi tóc,
Nghiến răng cắn nát tuổi ngây thơ.
Em đã buồn rồi phải thế không ?
Nhìn sau ngó trước vẫn non sông,
Non sông chẳng phải non sông cũ,
Chẳng phải sông Lam của núi Hồng !
Chẳng phải thềm trăng nằm rũ tóc,
Cười khan giữa mái rạ Thanh Hiên
Vào làng chẳng đủ tiền mua rượu,
Ðể uống cùng ai Bạch Lạc Thiên.
Ðất Trích Tầm Dương vạt áo xanh,
Ngày nào lệ ướt đẫm năm canh.
Chẳng là Tư Mã đang mùa Hạ,
Sao vẫn buồn thêm giữa chúng mình?” (Thu 1997; Buồn VI - Sao Vẫn Buồn Thêm)
Thi
ca còn là thế giới bạn hữu của ông từ những thập niên 1940, 1950. Bài
Thơ Viết Cho Nguyễn Hữu Loan ngày ông gặp lại 42 năm sau, sau nhiều tang
thương và chiến-tranh là một điển hình:
“... Nguyễn Hữu Loan!
Hồn nhiên như con trẻ,
đơn sơ như miệng cười.
Dám chân thành làm một con người
Giữa bão tố quyết không là cây sậy.
(...) Mày đi cày vì mày dám làm thơ
Thơ vĩ đại vì thơ không đánh đĩ
Bọn dối trá chẳng thể là thi sĩ
Kiệt Trụ đừng nói chuyện thi ca
(...) Tao vẫn thế, té ra mày vẫn thế
Coi thủ đoạn như những trò con trẻ
Lấy chân thành làm võ khí vô song.
Mày tìm gặp tao – thật cũng lạ lùng!
Khi nhận biết cười không còn nước mắt.
Tao nhìn mày thương thì thương thật
Nhưng lòng tao hãnh diện lắm Loan ơi!
“Không làm nhà vì tôi bận làm người”
(...) Tao gặp mày khỏi phải giữ gìn
Nửa thế kỷ tin nhau là bạn...” (1988)
Bạn còn là đồng đội nơi tù ngục cải tạo sau 1975, nơi ”nếu không có phong ba / thì cây lớn và cỏ hèn cũng vậy”, nơi niềm tin được thắp sáng, để vượt mọi thử thách thể hình, trần thế:
“Chúng ta cùng có nhau
Nhìn nhau vui hớn hở
Trên luống cày khổ đau
Hoa Tự do vẫn nở
Những mái đầu cất cao
Không một lời than thở” (Thắp Sáng Muôn Vì Sao)
Dù phải trãi qua những cơn Mưa Buồn Long Giao:
“Trời có điều chi buồn / Mà trời mưa mãi thế
Cây cỏ có chi buồn / Mà cỏ cây đẫm lệ
Mà cỏ cây lệ tuôn?
Anh nhớ em từng phút / Anh thương con từng giây
Chim nào không có cánh / Cánh nào không thèm bay
Người nào không có lòng / Lòng nào không ngất ngây
Gửi làm sao nỗi nhớ / Trao làm sao niềm thương
Nhớ thương như trời đất / Trời đất cũng vô thường
Ngày xưa chim hồng hộc / Vượt chín tầng mây cao
Ngày xưa khắp năm châu / Bước chân coi nhỏ hẹp
Bây giờ giữa Long Giao / Ngồi nghe mưa sùi sụt
Cuộc đời như chiêm bao /Có hay không nẻo cụt?
Anh châm điếu thuốc lào / Mình say, mình say sao?”
(Kỷ niệm những ngày ở trại tù Long Giao 1975)
2-
Hà Thượng Nhân
sau khi thoát cơn bệnh thập tử nhất sinh đã đồng ý chịu lể rửa tội và
chọn tên thánh là Phêrô Anrê Dũng Lạc như để nối kết con đường trần gian
của mình vào với con đường mà vị Thánh tử đạo Dũng-Lạc đã đi qua; Dũng
Lạc cũng là tên trường trung học nơi ông từng dạy học trước 1954. Tại thánh đường Saint Victor ở San Jose ngày 1-8-2009, nhà thơ Hà Thượng Nhân lãnh nhận bí tích rửa
tội,qua bàn tay Linh Mục học giả Cao Phương Kỷ, như hoàn tất tâm nguyện của ông. Hạt giống Đức Tin nơi ông đã được gieo cấy từ lâu, trước khi là Kitô hữu, như nhà thơ từng cho biết:
“Hai ngàn năm đó như tia chớp
Hai ngàn năm trước Chúa ra đời
Chúa chịu đóng đinh trên Thánh Giá
Chúa đổ máu mình để cứu người
Chúa đổ máu mình mong chuộc tội!
Tội vẫn lan tràn khắp mọi nơi
Bao nhiêu dâu bể bao đau khổ
Lời giảng tình yêu vẫn khản hơi
Những nỗi băn khoăn vẫn còn đó
Vẫn đêm mưa lạnh ngày sương gió
Vẫn nắng chang chang, vẫn tử sinh
Vẫn trẻ như trăng vừa mới mọc
Vẫn già vẫn bệnh vẫn điêu linh
Vẫn câu hỏi lớn chưa ai giải
Ta tự đâu về như cỏ dại
Một cơn gió thổi loạn tinh cầu
Hòa bình mọc giữa cơn binh lửa
Binh lửa tàn đâu mọc ở đâu ?
Mọc giữa lòng người đầy oán hận
Mọc trên nấm mộ cỏ xanh sầu ?
Thời gian xoá hết thiêu tàn rụi
Khởi sự coi như mới bắt đầu
Thiên niên kỷ mới bao nhiêu nữa
Ta có một tình yêu / Bao la như trời đất
Ta viết vào trang thơ / Tình yêu ta không mất’.
Lời thơ rõ đã thấm nhuần đức tin vào Thiên Chúa, đức tin mà ai có thì sẽ khỏi phải chết, nhưng được sống muôn đời.
Ngày Chúa nhật 16-10 vừa qua, các thi văn hữu và chiến hữu Việt-Nam Cộng-Hòa của nhà thơ ở vùng Montréal đã có buổi lễ cầu cho linh hồn Phérô Anrê Dũng Lạc ở nhà thờ cộng đồng Công giáo Việt-Nam St-Pascal de Baylon. Hôm nay, ngày 18-10, gia-đình và thân hữu tiễn đưa ông đến nơi an nghĩ cuối cùng ở San Jose CA; tạp-chí Người Việt Montréal Canada chung lời nguyện cầu linh hồn Phêrô Anrê Dũng Lạc sớm hưởng nhan thánh Chúa nơi chốn thiên-đường!
Nguyễn Vy Khanh
Người Việt Montréal-Canada 31, 11-2011
__._,_.___
No comments:
Post a Comment